Bestaat er een wonderdieet tegen darmklachten?
Weer een mooie beter/eten in de Volkskrant deze week. Dit keer over het FODMaP-beperkte dieet.
Door: Rineke Voogt 8 april 2016, 19:30
Een opgeblazen gevoel, hevige kramp, diarree of juist verstopping: het zijn de nare klachten van mensen met het prikkelbaredarmsyndroom (PDS). Veel behandelingen zijn er niet. Toch lijkt een bepaald voedingspatroon de klachten te kunnen verminderen. Het zogeheten Fodmap-beperkte dieet wordt steeds populairder. Is dat hét wondermiddel?
De afkorting Fodmap is een verzamelnaam voor kleine koolhydraatmoleculen die slecht worden opgenomen door de dunne darm: fermenteerbare oligosachariden, disachariden, monosachariden en polyolen. Ze komen onder andere voor in tarweproducten, zuivel en bepaalde groenten en fruit. Wanneer zulke stoffen onverteerd aankomen in de dikke darm, fungeren ze als voeding voor bacteriën, die ze razendsnel afbreken en daarbij gas produceren. Dat kan klachten opleveren.
Rust voor darmen
Het idee achter het uit Australië afkomstige dieet is dat het elimineren van dergelijke koolhydraten de darm meer rust geeft. Mensen met het prikkelbaredarmsyndroom zijn er vaak extra gevoelig voor. ‘Dat kan zijn omdat er meer Fodmaps onverteerd in de dikke darm terecht komen. Of er zijn meer darmbacteriën aanwezig die zorgen voor gasproductie. En dat gas kan bij PDS-patiënten ook tot meer pijnklachten leiden dan bij gezonde mensen, omdat de darm zo gevoelig is’, zegt Ben Witteman, maag-darm-leverarts en buitengewoon hoogleraar voeding en darmgezondheid in transmurale zorg bij Wageningen Universiteit.
Het dieet kan die klachten voorkomen. Het werkt als volgt: laat zes weken lang de bewuste koolhydraatgroepen weg uit je voeding. Dat betekent onder andere geen zuivel, tarwebrood, pasta, peulvruchten, bloemkool, appels en peren. Als de klachten inderdaad verdwijnen, kun je één voor één een stof herintroduceren, om zo te testen voor welke je gevoelig bent.
‘Vaak blijven er twee stoffen over’, zegt Laurens van der Waaij, maag-darm-leverarts-arts in het Martini Ziekenhuis Groningen. ‘De beperking in je voedingspatroon hoeft niet ernstig te zijn.’
Volgens Van der Waaij, die zelf onderzoek doet naar het dieet, heeft van de mensen met PDS (8 procent van de Nederlandse bevolking) ongeveer driekwart baat bij het koolhydraatarme dieet. Niet iedereen dus, want PDS kan veel oorzaken hebben. ‘Als de oorzaak vooral stress is, zal een dieet weinig helpen.’
Te weinig energie, eiwitten en vezels
Het wetenschappelijk bewijs voor het Fodmap-beperkte dieet is vooralsnog vrij dun. Lisbeth Mathus-Vliegen, emeritus hoogleraar klinische voeding aan het AMC wijst erop dat de studies, voor het overgrote deel afkomstig uit Australië, vaak klein zijn en van zeer korte duur. Ook is niet duidelijk waarom het dieet bij sommigen de klachten enorm vermindert en bij anderen niet. ‘Zolang we niet weten hoe PDS ontstaat, is het pappen en nathouden’, zegt Mathus-Vliegen.
Op lange termijn zijn de effecten van het dieet ook nog niet bekend, zegt Witteman. ‘Het lijkt nu nog slechts cosmetisch te zijn: zodra je weer koolhydraten gaat eten, keren de klachten terug. Het zou natuurlijk kunnen dat het aantal bacteriën dat zich ermee voedt blijvend afneemt als je het dieet lange tijd volgt. Dat zijn we nu aan het onderzoeken. Maar ik ben bang dat dat tegenvalt, want we weten dat zelfs na schade door antibiotica vrijwel dezelfde darmbacteriën terugkeren.’
Hoewel bepaalde mensen zeker baat blijken te hebben bij een koolhydraatbeperking is het geen makkelijk dieet. Voorzichtigheid is geboden, vindt Mathus-Vliegen. ‘Je mist een flink aantal voedingsmiddelen, zeker in de beginfase. De kans is groot dat je door het elimineren van zuivel, brood, groenten en fruit te weinig energie, eiwitten en vezels binnenkrijgt. Ik zou daarom nóóit adviseren om op eigen houtje het dieet te volgen, maar het alleen doen onder begeleiding van een diëtist. Die kan erop letten dat je goede vervangers zoekt, zoals lactosevrije zuivel of speltbrood in plaats van normaal tarwebrood.’